Bu yazımın konusu, “Yalın Üretim” metodolojisi ile benzer hedeflere varmak amacı güden alternatif metodolojilerden biri olan “Kısıtlar Teorisi” . Bu yaklaşımı ve temel uygulama esaslarını özet olarak aktarmaya çalışacağım.

“ Kısıtlar Teorisi(TOC) ”, Eliyahu Goldratt tarafından 1980’li yılların ortasında geliştirilmiştir. Bu yaklaşım, “Yalın Üretim” sistemi ile benzer sonuçlara varmayı hedeflemektedir.

• Üretim alanında malzeme akışının kontrol altına alınması
• Teslim süresinin kısaltılması
• Stok seviyesinin düşürülmesi
• Operasyonların basitleştirilmesi
• Sürekli gelişim döngüsünün oluşturulması
• Karlılığın arttırılması

Görüldüğü gibi, amaçlar, “Yalın Üretim” sistemi ile paralellik göstermektedir. “Kısıtlar teorisi” ( TOC ) ,temel bir varsayım üzerine inşa edilmiştir.

• Her organizasyon, amacına ulaşmak üzere oluşturulmuş bir dizi sürece sahiptir.
• Her süreç, kendi içinde, daha yüksek performans için sınır oluşturan bir kısıt, bir “darboğaz” barındırır.
• Sürecin toplam çıktısı-verimliliği, darboğaz olan operasyonun çıktısı-verimliliği ile sınırlıdır.
• Darboğaz, genel olarak, bir süreçte, çevrim süreci en yüksek olan ya da rezervi en düşük olan operasyon olarak ifade edilebilir.
• Zaman, kapasite, malzeme, iş gücü, öz kaynaklar, finansal kaynaklar gibi konularda darboğazlar söz konusu olabilir.

Darboğaz(lar) giderilmediği takdirde, üretim süreçlerinde çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir.

• Hareketsiz stoklar
• Düşük stok devir hızı
• Yüksek stok seviyesi
• Atıl durumda makineler
• Atıl durumda çalışanlar
• Makine duruşları-beklemeler
• Yüksek fire oranı
• Yüksek tamir oranı

“ Kısıtlar Teorisi(TOC) ” uygulamaları, genel olarak 5 ana adımda gerçekleştirilmektedir.

1. Darboğaz(lar)ı belirle
   1. Üretim sürecine bir bütün olarak bakmak ve daha yüksek performansı engelleyen operasyonu belirlemek
   2. Darboğazın nedenini belirle ( Eski makine, düşük kapasite, eğitimsiz operator, uzun tip değişikliği, makine duruşu vb. )
2. Darboğazın kapasite kullanımını, verimliliğini arttır.
   1. Tüm üretim gayretleri, darboğaz olan operayonun kapasitesini arttırmaya odaklanmalı
3. Tüm operasyonları, darboğaza göre düzenle, konumlandır
   1. Diğer tüm aktiviteler, darboğazı gidermek ve darboğazı maksimum kapasite ile çalıştıracak şekilde düzenlenmeli
4. Darboğazın kapasitesini arttır
   1. Bu noktada, yönetim, darboğaz için bir yatırım yapıp yapmama konusunda karar vermelidir.
   2. Bu arada, mevcut makine parkından yararlanmanın yolları da araştırılmalıdır
5. Mevcut darboğazın giderilmesinin, başka bir darboğaz ortaya çıkarıp çıkarmadığının control et
   1. Başka bir darboğaz çıktıysa, bu darboğaz da aynı şekilde giderilmeye çalışılır
   2. Aksi halde, ilk darboğazın giderilmiş olması bir yarar sağlamaz

Ana hatları ile özetlediğimiz bu süreci desteklemek üzere, bir dizi yaklaşımların-yöntemlerin de bilinmesi ve etkin olarak uygulanması gerekmektedir.

• Problem Çözme: Her problem, içerdiği çelişki ile tanımlanabilir ve bu çelişkinin ortadan kaldırılması ile çözümlenebilir.
  • TRIZ, 6 Sigma, Shainin vb. problem çözme metotları
  • Problem: Parti büyüklüğü İçerdiği çelişki: Yüksek olursa stok seviyesi artar, düşük olursa maliyet artar.
• Proje Yönetimi: Proje(ler)in, olabilecek en kısa sürede, sonuçlandırılması için; tüm kaynakların etkin kullanımı şeklinde özetlenebilecek “Kritik Zincir” yaklaşımı( Critical Chain )
• Üretim Planlama: Tüm malzeme akışını, darboğaz olan operasyonun temposuna göre, düzenlemek şeklinde özetlenebilecek “Drop-Buffer-Rope” yaklaşımı
• Tedarik Zinciri: Tedarikçilerin, müşteri taleplerine göre, ihtiyaç duyuldukça malzeme ikmali yapabilecek şekilde örgütlenmesi

Bu destek mahiyetindeki yöntemler ileriki yazılarımızda detaylı  olarak incelenecektir. Bu aşamada, Eliyah Goldratt’ın “AMAÇ” isimli, iş dünyasında, bu yöntemlerin kullanımını, roman kurgusu içinde aktardığı kitabını okumanızı öneririm.

“ Kısıtlar Teorisi(TOC) ”, etkin şekilde uygulanması sonunda, aşağıdaki kazanımlar elde edilebilir.

• Stok seviyesinin azalması
• Daha verimli makineler
• Daha kısa teslim süresi
• Daha esnek üretim
• Daha iyi müşteri ilişkileri
• Üretim çeşitliği

Bu yararların yanında, her yöntem için olduğu gibi, “Kısıtlar Teorisi” yaklaşımına yapılan eleştiriler de mevcuttur.

• Kısa vadeli amaçlara odaklanılması
• Asıl amacın satış ve üretim hacminin arttırılması olması, kalite konusu ile ilgilenilmemesi
• Spesifik kısıtlarla uğraşırken bütünlüğün göz ardı edilmesi riski
• Yalın Üretim sisteminde önerilen çekme sistemi yerine, İtme prensibine odaklanılması

Danışmanlık Platformu olarak yaklaşımımızı, bu eleştirileri de dikkate alarak, aşağıdaki şekilde oluşturduk.

• TOC prensipleri ile başlamak
• Bu süreçte 6 Sigma ve diğer problem çözme metotlarını harekete geçirmek
• TOC hedeflerine ulaşıldıktan sonra, sürdürülebilirlik için, yalın üretim araçlarını harekete geçirmek

Genel olarak, işletmedeki herhangi bir sorunun çözümü için, mevcut kaynakların, en üst düzey etkinlikte kullanılması gerektiğini düşünüyoruz. İstisnai durumlar hariç, tüm problemlere, mevcut kaynakları harekete geçirerek çözüm bulunabilir.

Saygılarımla

M. Fatih Sütçüler